ΜΑΡΙΒΙΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΚΗ
«ΟΛΟΙ ΟΙ ΗΡΩΕΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΜΥΘΙΩΝ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΉΣ ΜΟΥ»
Γράφει η Ζέτα Φλισκανοπούλου
Η μουσικός και συγγραφέας Μαριβίτα Γραμματικάκη είχε καταλάβει από παιδί ότι η μουσική μπορεί να σε βγάλει από το αδιέξοδο που ζεις.Χρόνια αργότερα μια εσωτερική της ανάγκη αλλά και η παρότρυνση του μικρού τότε γιού της να του αφηγείται ένα δικό της παραμύθι πριν κοιμηθεί, την οδήγησε στον μαγικό δρόμο της συγγραφής. H κάθε λέξη του γιού της άνοιγε μια αυλαία μπροστά της με δεκάδες εικόνες. Το πάντρεμα μουσικής και παραμυθιού ήταν ένα ταξίδι ονειρικό.Μια κόκκινη κλωστή ήρθε και έκατσε στο βιολί της και από τότε… «Κόκκινη κλωστή τραγουδά ένα βιολί»
Το παραμύθι «ντύθηκε» με μουσική από γνωστά κλασσικά κομμάτια έτσι τα παιδιά μαθαίνουν τον ρόλο της μουσικής στις εικόνες, στους ήρωες, στην εξέλιξη της ιστορίας. Γιατί όπως σωστά λέει και η Μαριβίτα «Αν ξέρει το μικρό παιδί ότι στο σχολείο θα μπορεί να μαθαίνει ανάγνωση, γραφή, αριθμητική χωρίς να χάνει την χαρά για το παιχνίδι, την έκφραση, την δημιουργία,την επικοινωνία, την δράση, την επιβράβευση, το μοίρασμα, την ασφάλεια, την αποδοχή-σίγουρα το σχολείο γίνεται ένα ταξίδι γνώσης που σε πάει στο νησί της χαράς και της αρμονίας»
Το εργαστήρι δημιουργίας και αφήγησης μουσικού παραμυθιού πέρσι με την δωρεά του ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και το επιμορφωτικό πρόγραμμα «Μουσική για όλους», απευθύνθηκε σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες. Έχοντας στόχο να αναπτύξουν τα παιδιά την φαντασία τους,να επικοινωνήσουν με τα συναισθήματα τους, να υποκριθούν τους ρόλους της ιστορίας, να αναπτύξουν την εκφραστικότητα τους και να βρούν την μουσική που ταιριάζει σε κάθε ήρωα μέσα από την χρήση κρουστών οργάνων (ντέφι, ταμπούρο, ξύστρα, καμπανούλες) και τον ήχο της βιόλας.
Φέτος η Μαριβίτα παίρνει τα παραμύθια της και το βιολί της και ακολουθώντας την μαγική διαδρομή της καρδιάς της πηγαίνει στα σχολεία της Αττικής και όχι μόνο. Μας κάνει να αναρωτηθούμε και μαζί τα παιδιά του Δημοτικού… To παραμύθι έχει μουσική ή η μουσική κρύβει κάποιο παραμύθι; Ό,τι κι αν ισχύει είναι το ίδιο σωστό.Κάθε λέξη έχει μια μελωδία και κάθε μελωδία ένα συναίσθημα,άρα κρύβει κάποια λέξη.Και τα δυο μαζί γεννούν τις εικόνες.
Η Μαριβίτα μας μιλά για τα βιβλία της που ανέβηκαν στην θεατρική σκηνή , μας μιλά για πράγματα μεγάλα και σημαντικά με τόσο απλά και αληθινά λόγια.Οι ήρωες των παραμυθιών της ζωντανεύουν και χορεύοντας κάτω από τους ρυθμούς της μουσικής της, μας διδάσκουν απλά τι είναι η ίδια η ζωή και η χαρά να την μοιράζεσαι με ανθρώπους που αγαπούν με την ίδια ειλικρίνεια και ανιδιοτέλεια.Μας κοιτά κατάματα και μας λέει: «Το κλειδί της ευτυχίας το κρατάμε εμείς.Η ζωή μας κυλάει σαν τον ποταμό ,πάει μόνο μπροστά, τα νερά δεν γυρίζουν πίσω»
-Από εκείνο το βράδυ που ο γιος σας, σας ζήτησε να του πείτε ένα παραμύθι πέρασαν δεκαπέντε χρόνια και επτά συγγραφικά βιβλία στο ενεργητικό σας. Θεωρείτε ότι τίποτα δεν συμβαίνει τυχαία;
Όλα όσα συμβαίνουν στην ζωή μας γίνονται για κάποιο λόγο και τίποτα δεν είναι τυχαίο. Αυτό κατάλαβα μετά από μία πορεία γεμάτη «ατυχή» και «ευτυχή» γεγονότα. Ακόμα και αν καταστάσεις και άνθρωποι που έρχονται στην ζωή μας φαίνονται σαν μία «απλή σύμπτωση», υπάρχει κάποιος λόγος και μία αιτία που συμβαίνει. Δεν πιστεύω στις συμπτώσεις ούτε στην τύχη με την έννοια τα αφήνω όλα να πάνε όπου θέλουν και εγώ απλώς ακολουθώ χωρίς βούληση, χωρίς συμμετοχή, χωρίς επιλογή.
Υπάρχει μια αρμονία, μια οργάνωση και μια βοήθεια από το σύμπαν προκειμένου να φτάσει ο καθένας εκεί που πρέπει, με τους καλύτερους δασκάλους για να πάρει τα μαθήματα της ζωής του.
–Eχετε εξομολογηθεί ότι αρχίσατε να γράφετε τις ιστορίες σας σε χαρτί για λόγους ψυχοθεραπείας. Τι ήταν αυτό που σας έκανε να πιστεύετε ότι με αυτό τον τρόπο βρίσκεται την ισορροπία σας;
Το συγκεκριμένο βράδυ που ζήτησε ο γιος μου να του πω ένα παραμύθι από το μυαλό μου και όχι από ένα βιβλίο, ήταν μετά από μια δύσκολη μέρα που πνιγόμουν συναισθηματικά και ψυχολογικά. Όταν το άκουσα μου φάνηκε βουνό. Μετεωριζόμουν εκείνο τον καιρό ανάμεσα στην κατάθλιψη και την παραίτηση σε όλα τα επίπεδα. Από την άλλη άκουγα μια φωνή μέσα μου που μου φώναζε «Θέλω να χαρώ! Ακούς;»
Έτσι μόλις κοίταξα τα μάτια του γιού μου, πήγαν όλα στο πλάι και αρχίσαμε ένα παιχνίδι «Πες μου έναν τίτλο, να σου πω μια ιστορία»
Ο τίτλος ήταν ο γιος μου, εγώ ήμουν η ιστορία. Όσο μιλούσα, ένιωθα ανακούφιση. Το βλέμμα μου άλλαξε. Ο γιος μου χαιρόταν, εγώ γελούσα. Έλεγε μια λέξη και η λέξη άνοιγε μια αυλαία μπροστά μου με δεκάδες εικόνες. Άρχισα να κάνω όνειρα. Όσο οι ιστορίες μεγάλωναν, μεγάλωνε και η χαρά μου. Έβρισκα δύναμη από το πουθενά. Ταυτιζόμουν με τους ήρωες και ήθελα να τους βοηθήσω να βρουν ένα καλό τέλος. Κάθε βράδυ παίζαμε το ίδιο παιχνίδι και κάθε βράδυ έφευγε ένα μεγάλο βάρος από την καρδιά μου. Έτσι άρχισα να ισορροπώ.
-Ένα group therapy, ένα τετράδιο ασκήσεων με το πρώτο σας παραμύθι «Το νησί της Αρμονίας» γραμμένο εκεί, ίσως και σαν μια κατάθεση ψυχής. Το νησί της αρμονίας στην ζωή σας, το βρήκατε;
Πιστεύω πως το έχω βρει. Και ξέρετε ποιο είναι; Το μέρος που βρισκόμουν πάντα, απλά δεν το έβλεπα γιατί αντί να κοιτάζω το παράθυρο, κοίταζα τον τοίχο. Τι προοπτικές έχεις όταν κοιτάς έναν τοίχο; Καμία. Ο τοίχος στέκεται πάντα βουβός και ψυχρός και αν πας να τον σπρώξεις, αντιστέκεται. Έτσι άλλαξα την κατεύθυνση της ματιάς μου. Γύρισα την πλάτη στον τοίχο και κοίταξα το παράθυρο. Από εκεί τα είδα όλα. Το φως, τον ουρανό, τη θάλασσα, τον ήλιο, το φεγγάρι, τη βροχή, το άρωμα, το χρώμα. Αυτό ήταν το ταξίδι στο νησί της Αρμονίας. Τώρα είναι στην επιλογή μου αν θέλω απλά να κοιτάζω ή να ταξιδεύω.
-Στην Γκριζούπολη ο βασιλιάς Οράτιος, απαγορεύει την μουσική, το γέλιο, το χρώμα, την χαρά. Τα τελευταία χρόνια ζούμε στην Γκριζούπολη. Στο παραμύθι το αιώνιο παιδί ο ¨Έντυ μπορεί να βλέπει χρωματιστούς κήπους και να ακούει μελωδικές καμπάνες. Δεδομένο ότι οι άνθρωποι του πνεύματος κατηγορήθηκαν για την αποχή τους σε αυτή την μεγάλη κρίση ιδεών και αξιών. Ποιός θα μπορούσε να παίξει τον ρόλο του Έντυ, σήμερα;
Καταρχάς δεν πιστεύω πως οι άνθρωποι του πνεύματος απείχαν ή απέχουν την περίοδο της κρίσης που ζούμε έτσι και αλλιώς μέχρι σήμερα. Κάθε άλλο. Αντιστέκονται και εκφράζονται μέσα από την τέχνη τους. Ο καθένας με τον τρόπο που ξέρει. Οι άνθρωποι του πνεύματος πρόσφεραν και προσφέρουν πνευματική εργασία με πολλή αγάπη και πίστη στην δύναμη της τέχνης. Με κάθε κόστος. Είτε ψυχικό, είτε οικονομικό ή και τα δύο. Έχουν γραφτεί τα τελευταία χρόνια θεατρικά έργα και βιβλία από συγγραφείς υψηλού επιπέδου. Γίνονται συναυλίες και συνεργασίες με ομάδες νέων καλλιτεχνών που έχουν ανεβάσει τον πήχη στην ποιότητα και στην ψυχαγωγία (με την έννοια της αγωγής της ψυχής) και το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα γίνεται πολλές φορές γροθιά στο στομάχι γι αυτούς που θέλουν να κατευθύνουν τις τύχες μας. Και όλα αυτά ακριβώς σε μια περίοδο κρίσης που όλα έχουν ισοπεδωθεί. Πολλοί καλλιτέχνες σήμερα προσφέρουν αφιλοκερδώς, ή έστω με μια ελάχιστη αμοιβή μεγάλη πνευματική εργασία. Παρόλη την εκμετάλλευση που γίνεται εις βάρους της δουλειάς τους με πρόσχημα την κρίση. Για ποιο λόγο; Ακριβώς για να δείξουν πως ο μόνος δρόμος για να ξεφύγει κανείς από την ισοπέδωση των αξιών και της γνώσης είναι ο πολιτισμός και η τέχνη. Επομένως στην Γκριζούπολη που ζούμε, Έντυ μπορεί να γίνει ο οποιοσδήποτε επιλέγει να αντισταθεί στους φόβους του και στον φασισμό του άλλου. Ο οποιοσδήποτε μπορεί να εμπιστευτεί τα οράματά του, τα όνειρά του και φυσικά την τέχνη του. Και δεν λυγίζει ακόμα και αν οι άλλοι τον πουν τρελό.
–H δύναμη της μουσικής ξυπνά αναμνήσεις. Η χαμένη μας ζωή πως μπορεί να επανέλθει για να ξυπνήσουμε από τον λήθαργο;
Οι αναμνήσεις μας δεν ξυπνάνε μόνο με την μουσική. Ξυπνάνε με οτιδήποτε είναι ικανό να μας συγκινήσει. Η συγκίνηση επομένως είναι το ξυπνητήρι. Τώρα όσο αναφορά την χαμένη μας ζωή, δεν πιστεύω ότι υπάρχει χαμένη ζωή. Υπάρχει το τίμημα των επιλογών μας, που συνοδεύεται με την φράση «στερνή μου γνώση να σε είχα πρώτα». Όμως αυτό δεν λέγεται χαμένη ζωή. Λέγεται γνώση και εμπειρία. Φυσικά με κόστος. Κάθε στιγμή κάνουμε αυτό που μπορούμε, ξέρουμε και είμαστε έτοιμοι να κάνουμε. Σύμφωνα με τις αρχές μας, τις πεποιθήσεις μας, τις ανάγκες μας, τους φόβους και τις προσδοκίες μας. Και είναι το καλύτερο. Αυτό που πρέπει να γίνει για να μάθουμε και να πάμε παραπέρα.
-Οι θεατρικές σκηνές και τα παραμύθια σας μεταφερμένα σε αυτές μπορούν να αφυπνίσουν συνειδήσεις;
Το ελπίζω. Αυτός είναι εξάλλου και ο στόχος του θέατρου γενικότερα. Την ώρα που γράφω όμως δεν υπάρχει ο άλλος ούτε με απασχολεί η γνώμη του. Ο χρόνος σταματάει. Υπάρχει μόνο το τώρα. Αφυπνίζεται η δική μου συνείδηση, ταυτίζομαι με τους ήρωες μου και το μόνο που θέλω είναι να βγάλω αυτό που υπάρχει μέσα μου. Όταν το έργο φύγει από μένα, κατά κάποιο τρόπο παύει να είναι δικό μου. Γίνεται και του άλλου. Εγώ ότι είχα να πω το είπα. Από εκεί και πέρα αρχίζει το ταξίδι και ο καθένας το τοποθετεί εκεί που θέλει. Και έτσι φτάνουμε στο σημείο το ίδιο έργο να το δουν σαράντα άνθρωποι και μετά να σου το περιγράψουν εντελώς διαφορετικά βάζοντας δικά τους σημεία προσέγγισης και προσωπικής ματιάς
– Tα βιβλία σας «Το μαγικό βιολί» και «Ο Ζητιάνος και η χρυσή κλειδαρότρυπα» πέρσι ανέβηκαν με επιτυχία στο θέατρο. Είναι εύκολο η μαγεία των λέξεων να γίνει μαγική εικόνα στην σκηνή;
Κάθε λέξη κρύβει μέσα της κάποιον ρυθμό, μια μουσική και φυσικά μια εικόνα. Δεν είναι δικό μου εύρημα αυτό. Έτσι είναι από μόνες τους. Όλοι μας όταν διαβάζουμε ένα βιβλίο πλάθουμε εικόνες και νιώθουμε συναισθήματα. Βεβαίως υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που απογοητεύονται όταν βλέπουν ένα βιβλίο που έχουν διαβάσει να παίζεται στο θέατρο γιατί προφανώς το είχαν φανταστεί αλλιώς. Μπορεί να συμβεί και το αντίθετο. Πιο σπάνια βέβαια. Κάτι που διαβάζεις να σε αφήσει αδιάφορο, και όταν το δεις στην σκηνή ή στην οθόνη ενός κινηματογράφου, να σε μαγέψει. Και αυτό είναι φυσικό σε ένα βαθμό. Επομένως οι λέξεις πολύ εύκολα γεννούν μαγικές εικόνες. Και το αντίστροφο. Το δύσκολο είναι να πιστέψεις πόσο εύκολο είναι.
– To παραμύθι «Ο Ζητιάνος και η χρυσή κλειδαρότρυπα» διδάσκεται ως πρότυπο κλασσικού παραμυθιού στην Παιδαγωγική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πιστεύετε ότι είναι εύκολο να κατανοήσει κάποιος μέσα από το συγκεκριμένο παραμύθι την αναγκαιότητα της εσωτερικής αναζήτησης και αυτογνωσίας;
Αν έχει ήδη μπει στη διαδικασία αναζήτησης του σκοπού της ζωής του, αν ψάχνει το χρυσό κλειδί που θα του ανοίξει την πόρτα της ευτυχίας, πιστεύω πως μέσα σε αυτό το παραμύθι παίρνει αρκετά ερεθίσματα. Ένας ζητιάνος που ψάχνει πάντα από τους άλλους την ευθύνη και την συντήρηση της δικής του ζωής, ανακαλύπτει μέσα από τρεις δοκιμασίες μία και μοναδική αλήθεια. Το κλειδί της ευτυχίας μας το κρατάμε εμείς. Χρειάστηκε όμως να περάσει πρώτα από την κάθαρση(καθάρισμα στις αποθήκες), μετά την αναμέτρηση με τους φόβους του (μάχη με τους δράκους) και τέλος έμαθε να μένει στην σιωπή (μυστικό του ποταμού) και κατάλαβε πως η ζωή κυλάει σαν τον ποταμό. Πάει μόνο μπροστά και τα νερά δεν γυρίζουν ποτέ πίσω.
Tρεις δοκιμασίας και ο ζητιάνος στο εν λόγο παραμύθι σας, ανακαλύπτει την χρυσή κλειδαρότρυπα και συνειδητοποιεί ότι υπάρχουν όνειρα που μπορούν να πραγματοποιηθούν. Ανακαλύψατε στην ζωή σας πως υπάρχει μια χρυσή κλειδαρότρυπα για να βάλετε το κλειδί και να ανοίξετε μια άλλη πόρτα σε αυτή;
Αυτό που με έχει μαγέψει πραγματικά στην ζωή είναι ότι είμαι συνεχώς μπροστά σε μία πόρτα, ψάχνω για το κλειδί και όταν το βρω και την ανοίξω, βλέπω μία άλλη. Ένα ατελείωτο παιχνίδι που σε βάζει σε μία διαρκή αναμέτρηση με τις ανάγκες και τις επιθυμίες σου. Συνεχώς πιστεύεις ότι έχεις φτάσει κάπου, μα ανακαλύπτεις τελικά πως αυτό το «κάπου» είναι απλά ένας ενδιάμεσος σταθμός. Το ταξίδι δεν σταματάει ποτέ. Καμία φορά βέβαια μπερδεύω τις πόρτες με τα παράθυρα, ή μπορεί να πέσω πάνω σε τοίχο, αλλά στο τέλος βρίσκω τον δρόμο μου.
Μελωδίες λέξεων που γίνονται δρόμος για την συγγραφή. Σε αυτό το ταξίδι βρεθήκατε σε σχολεία, αυτό τον μυστικό δρόμο τα παραμύθια να «ντυθούν» με μουσική επιλέξατε να τον δείξετε στα παιδιά δημοτικών σχολείων. Θυμάστε κάποια αντίδραση των μικρών μαθητών που να σας έχει συγκινήσει;
Θυμάμαι σχεδόν όλα τα παιδιά, γιατί όλα έχουν κάτι κοινό. Το καθαρό, αθώο βλέμμα. Και όταν το συναντώ, πάντα με συγκινούμαι. Τώρα πιο συγκεκριμένα, θυμάμαι μία φορά, σε μία τάξη της δευτέρας Δημοτικού, ήταν ένα παιδί με μία μικρή νοητή στέρηση. Ένα πολύ γλυκό πλάσμα. Το παραμύθι που αφηγούμαι στις μικρές τάξεις είναι « Το αστέρι του γίγαντα» όπου αναφέρομαι σε έναν γίγαντα που κάποτε έκανε μια ευχή και την ζήτησε από ένα αστέρι. Όταν ρωτώ τα παιδιά τι μπορεί να ευχήθηκε ο γίγαντας, τα περισσότερα μου απαντούν « να γίνει κανονικός άνθρωπος» Εκείνο το παιδάκι σήκωσε το χεράκι του και είπε πολύ σιγά και πολύ γλυκά, «να τον αγαπούν όπως είναι» Όταν ακούω κάτι τέτοιο νιώθω πολύ τυχερή και πολύ ευλογημένη.
–Tα παιδιά είναι πάντα ειλικρινή και αυθόρμητα. Υπήρξε κάποια αντίδραση τους που να σας αιφνιδιάσει ή να σας φέρει σε δύσκολη θέση;
Τα παιδιά δεν με έχουν φέρει ποτέ σε δύσκολη θέση. Γιατί είναι παιδιά, είναι ειλικρινή, αυθόρμητα και καθρεφτίζουν αυτά που μαθαίνουν και αυτούς που τους μαθαίνουν ή δεν τους μαθαίνουν. Σε δύσκολη θέση έχω έρθει με εκπαιδευτικούς που δεν μπορούν να κρατήσουν τον έλεγχο, ή που περιμένουν από εμένα που μπαίνω πρώτη φορά στην τάξη τους να τα πειθαρχήσω και να τα ελέγξω. Χωρίς την δική τους βοήθεια. Χωρίς τον δικό τους σεβασμό προς το πρόσωπό μου πρώτα σαν άνθρωπο και μετά σαν συγγραφέα. Όποτε συμβαίνει αυτό (ευτυχώς όχι πολύ συχνά) νιώθω μεγάλη απογοήτευση και αδυναμία γιατί πέφτει στο κενό ότι θέλω να κάνω. Και είναι πολύ κρίμα.
–Tην περσινή χρονιά το εργαστήρι δημιουργίας και αφήγησης παραμυθιού, ταξίδεψε εκτός Αθήνας σε νησιά και άλλες πόλεις. Εκεί οι αντιδράσεις των παιδιών ήταν διαφορετικές ή τελικά τα παιδιά παντού παραμένουν παιδιά με τα ίδια χαρακτηριστικά συμπεριφοράς;
Σε όλα τα πλάτη και μήκη της γης τα παιδιά είναι ίδια. Εννοώ έχουν τις ίδιες ανάγκες. Να τα αγαπούν, να τα φροντίζουν, να έχουν ασφάλεια να νιώθουν χαρά. Όπου και αν ταξίδεψα, σε όσες τάξεις και αν μπήκα είδα το ίδιο πράγμα. Πόσο ανάγκη έχουν να περνάνε καλά στο σχολείο. Να γίνεται το μάθημα ευχάριστα. Σαν παιχνίδι. Και το παραμύθι έχει αυτή την δύναμη γι αυτό προσπαθώ να το βάλω μέσα στην τάξη. Όπως και την μουσική. Ανοίγει ορίζοντες, ξεκλειδώνει την φαντασία, δημιουργεί ομάδες συνεργασίας και επαγγελματικές προοπτικές.
-Αν σας ζητούσα να επιλέξετε έναν ήρωα παραμυθιού σας για να συνεχίζετε να ζείτε με αυτόν, ποιον θα διαλέγατε;
Δύσκολο να διαλέξω έναν ήρωα. Όλοι οι ήρωες των παραμυθιών μου είναι κομμάτια από την ψυχή μου. Είναι σα να μου ζητάτε να διαλέξω με ποιο χέρι ή πόδι προτιμώ να ζω. Αν μπορώ όμως να δώσω ένα προβάδισμα, θα έλεγα με τον γίγαντά μου, τον Ασηλάμπα Ντελασύ. Ίσως γιατί είναι διαφορετικός. Είναι μεγαλόσωμος και προκειμένου να τον αγαπούν οι άλλοι δεν έλεγε ποτέ ΟΧΙ και τους ευχαριστούσε όλους. Μου θυμίζει λίγο εμένα και πόσα έκανα για να είμαι αγαπητή και αποδεκτή.
–Yπάρχει καινούργιος ήρωας που θα ξεπηδήσει από τις σελίδες κάποιου βιβλίου σας;
Πάντα στο μυαλό ενός συγγραφέα ξεπηδούν καινούργιοι ήρωες. Δεν γίνεται να σταματήσει η φαντασία να πλάθει ιστορίες και οι λευκές σελίδες να γεμίζουν με μαγικές εικόνες και δράση. Αυτό βέβαια που χαρακτηρίζει έναν συγγραφέα και δεν μπορεί να ξεφύγει από αυτό, είναι το μοντέλο που κινείται. Το βασικό θέμα που τον απασχολεί στην ζωή του, είναι συνήθως από ένα έως τρία το πολύ. Εγώ για παράδειγμα το βασικό θέμα μου είναι το ανθρώπινο σώμα. Η δύναμη που έχει ή η αδυναμία του. Για παράδειγμα ο γίγαντας μου στα τρία βιβλία μου ο Ασηλάμπα Ντελασύ πάλεψε πολύ με την αδυναμία του να είναι σαν τους άλλους. Ο καινούργιος ήρωας που ετοιμάζομαι να δημιουργήσω είναι το αντίθετο του γίγαντα. Ένας νάνος. Ο νάνος Δίοδος. Πάλι αναφέρομαι στο εξωτερικό σώμα και πως αυτό επιδρά στη ζωή του. Επίσης είναι το θέμα της εξουσίας( ο βασιλιάς Οράτιος στο Μαγικό βιολί, η κυρά των Βάλτων στο Μπλε κοχύλι, ο Μαέστρος στο Νησί της Αρμονίας) Οπότε η φαντασία γεννά πολλούς ήρωες αλλά η ψυχή κινείται πάντα γύρω από θέματα που την ταλανίζουν.
–O δρόμος ήταν μακρύς, η ιστορία τελικά είχε happy end;
Ο δρόμος είναι πράγματι μακρύς αλλά η ιστορία δεν έχει τελειώσει ακόμα. Αλλάζει συνεχώς. Άλλοτε είναι χαρούμενη, άλλοτε θυμωμένη, άλλοτε λυπημένη, άλλοτε έχει αγωνία και άλλοτε ψάχνει για καινούργια πρόσωπα. Το θέμα είναι όμως ότι βρίσκεται μονίμως στον δρόμο. Τώρα σχετικά με το happy end, αυτός είναι στόχος. Μου αρέσουν πολύ οι ιστορίες με καλό τέλος γιατί κρατάνε την ελπίδα ζωντανή.
