Μαθητές και εκπαιδευτικοί θα είναι την Τετάρτη στο ρέμα Πικροδάφνης
Γράφει η Ζέτα Φλισκανοπούλου
Το ρέμα της Πικροδάφνης, αποτελεί στοιχείο φυσικού πλούτου, ένα τοπίο υψηλής αισθητικής αξίας και είναι το τελευταίο φυσικό καταφύγιο για την άγρια ζωή, με σπάνια είδη χλωρίδας. Είναι το τελευταίο ρέμα της νότιας Αττικής που διατηρείται σε φυσική μορφή και πηγάζει από την Δυτική πλευρά του Υμηττού, καταλήγοντας στην θάλασσα, στα σύνορα Παλαιού Φαλήρου και Καλαμακίου.
Όλα αυτά τα στοιχεία όσοι έχουν ασχοληθεί με την ιδιαίτερη σημασία του ρέματος της Πικροδάφνης τα γνωρίζουν καλά, αντιλαμβάνονται επίσης και την πρόταση που κατατέθηκε από τον επίκουρο καθηγητή κ.Λουπασάκη μετά το ερευνητικό πρόγραμμα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου που αφορούσε την οριοθέτηση και διευθέτηση του ρέματος, μια και το ρέμα σε πολλά σημεία έχει υποβαθμιστεί, με σκουπίδια και μπάζα στις όχθες ενώ καταλήγουν και λύματα από σπίτια που δεν έχουν συνδεθεί με το δίκτυο αποχέτευσης.
Στο πλαίσιο της αντιπλημμυρικής προστασίας προβλέπεται αποψίλωση των πρανών της ρεματιάς, αυτό σημαίνει την κοπή 820 ψηλών δέντρων, μαζί με την θαμνώδη και χαμηλή βλάστηση από την Ηλιούπολη μέχρι το Φάληρο και την επένδυση του ρέματος με συρματοκιβώτια.
Και κάπου εδώ και ενώ όλα αυτά είναι γνωστά και ίσως χιλιοειπωμένα, έρχεται το 4ο Περιφερειακό Κέντρο εκπαιδευτικού σχεδιασμού Αττικής χέρι-χέρι με τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές των Σχολείων των Νοτίων προαστίων, μέσα από συγκεκριμένη εκπαιδευτική στόχευση, να αναδείξει για άλλη φορά το πόσο σημαντικό είναι το ρέμα Πικροδάφνης και το πλούσιο οικοσύστημα του.
Ο κύριος Δημήτρης Καλαϊτζίδης Συντονιστής Εκπαιδευτικού έργου- Εκπαίδευσης για την Αειφορία και Συντονιστής του Σήματος Αειφόρου Σχολείου(εγκεκριμένου από το Υπουργείο Παιδείας) και της συγκεκριμένης δράσης, που θα λάβει μέρος κατά μήκος του ρέματος Πικροδάφνης, την Τετάρτη 15 Μαΐου, είναι ο πιο κατάλληλος άνθρωπος για να μας εξηγήσει πως η Εκπαίδευση για την Αειφορία και η έκφρασή της το Αειφόρο Σχολείο μπορούν να εμπεδωθούν στο εκπαιδευτικό σύστημα, συμβάλλοντας στη δημιουργία ενημερωμένων, ευαισθητοποιημένων, αποφασισμένων και ενεργών πολιτών. ’Άλλωστε όπως ο ίδιος χαρακτηριστικά μας τονίζει: «Η βασική ιδέα για το «Αειφόρο Σχολείο», είναι η ενσωμάτωση της οπτικής της αειφορίας σε κάθε πλευρά της ζωής του, δηλαδή στη διοίκηση, στη διδακτική-μαθησιακή διαδικασία, στη διαχείριση των κτηρίων, στις μετακινήσεις από και προς το σχολείο, στις σχέσεις του σχολείου με τη σχολική κοινότητα, στο οικολογικό του αποτύπωμα.»
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΛΑΙΤΖΙΔΗΣ « ΤΟ ΑΕΙΦΟΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΕΦΙΚΤΗ ΟΥΤΟΠΙΑ ΠΟΥ ΠΡΟΣΠΑΘΟΥΜΕ ΝΑ ΤΗΝ ΑΓΓΙΞΟΥΜΕ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΜΑΣ»
-Φαντάζομαι ότι η συγκεκριμένη σχολική δράση και η «διαμαρτυρία» των μαθητών που θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 15 Μαΐου κατά μήκος του ρέματος Πικροδάφνης ,για την συνέχιση της ύπαρξης του στην φυσική του μορφή ,έχει να κάνει με την ευρύτερη έννοια της αειφορίας, εντός και εκτός σχολείου. Έτσι δεν είναι;
Ναι ακριβώς. Η δράση του σχολείου δεν περιορίζεται στον στενό του χώρο, αλλά επεκτείνεται στην τοπική κοινωνία. Είναι μια από τις μορφές ανοίγματος του σχολείου στην κοινωνία και αξιοποιεί ταυτόχρονα το φυσικό περιβάλλον ως τόπο αυθεντικής μάθησης. Είναι τύχη για τα παιδιά των αστικών κέντρων να υπάρχει ένα ρέμα στη σχεδόν φυσική του μορφή σε απόσταση αναπνοής από το σχολείο και γι αυτό το λόγο θα πρέπει να αποτελεί το Ρέμα Πικροδάφνης ένα πεδίο αυθεντικής μάθησης. Τα παιδιά μπορούν να αξιοποιήσουν το ρέμα για να μελετήσουν έννοιες όπως της παροχής νερού, της διακύμανσης της παροχής στη διάρκεια του έτους, της βλάστησης της παρόχθιας περιοχής, είδη ζωικών και φυτικών οργανισμών που ζουν μέσα και κοντά στο ρέμα, τις ανθρώπινες επεμβάσεις και πώς αυτές υποβάθμισαν το οικοσύστημα του ρέματος κα. Είναι πράγματι ένας σπουδαίος εκπαιδευτικός-παιδαγωγικός χώρος που δυστυχώς αξιοποιείται ελάχιστα, από λίγα μόνο σχολεία
-Πόσα σχολεία συμμετέχουν, με ποιο τρόπο θα διεξαχθεί η συγκεκριμένη δράση και ποιο είναι το τελικό μήνυμα που στέλνουν μαθητές και εκπαιδευτικοί;
Στην πρώτη αυτή Ημέρα του Ρέματος Πικροδάφνης, συμμετέχουν δέκα σχολεία (κυρίως δημοτικά και ελάχιστα γυμνάσια), αλλά περιμένουμε τη συμμετοχή περισσότερων (ίσως 12) την Τετάρτη. Καθώς είναι η πρώτη φορά, οι προσδοκίες μας είναι περιορισμένες, αλλά πιστεύουμε ότι από την εμπειρία που θα αποκτηθεί, θα προσελκύουμε περισσότερα σχολεία του χρόνου, όταν έγκαιρα και νωρίς θα γίνουν οι σχετικές ανακοινώσεις. Πιστεύουμε ότι η Ημέρα του Ρέματος Πικροδάφνης μπορεί να εξελιχθεί σε ένα μείζονα θεσμό αναγνώρισης, υπεράσπισης και αναβάθμισης του ρέματος, με τη σταδιακή συμμετοχή και άλλων (πέραν των σχολείων) φορέων που έχουν στόχο την προστασία και αναβάθμιση του σημαντικού αυτού φυσικού πόρου της περιοχής. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω τους δύο Υπεύθυνους Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Νίκο Στεφανόπουλο της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και Θάνο Ιωάννου της Δευτεροβάθμιας, που συνδιοργανώνουμε αυτή τη δράση. Επίσης τους συναδέλφους μου στο 4ο ΠΕΚΕΣ Αττικής και τον Οργανωτικό μας κ. Νίκο Καμήλο, για την υποστήριξη της δράσης. Δεν απευθυνθήκαμε σε δήμους, διότι θέλαμε να δούμε πώς θα εξελιχθεί η πρώτη προσπάθεια, τι εμπειρίες θα αποκομίσουμε και στη συνέχεια, είναι πιθανό να διευρυνθεί η εμβέλεια του εγχειρήματος, με τη συμμετοχή δήμων και ομάδων της κοινωνίας των πολιτών.
Σε ότι αφορά τη διαδικασία:Κάθε σχολείο θα επισκεφτεί ένα σημείο του ρέματος (σημείο που επιλέγει το ίδιο το σχολείο). Στη θέση εκείνη θα πραγματοποιηθούν από παιδιά και εκπαιδευτικούς, διάφορες μαθησιακές δραστηριότητες ή δραστηριότητες αναψυχής, όπως παρατήρηση του περιβάλλοντος, αναγνώριση φυτών, αναγνώριση ζωικών οργανισμών, μελέτη των πρανών, καταγραφή των ανθρώπινων επεμβάσεων, κα.
Με τα στοιχεία που θα συλλέξουν οι μαθητικές ομάδες θα γράψουν κάτι ως αναφορά, με φωτογραφίες, μετρήσεις κα, που θα παρουσιάσουν στο σχολείο, θα αναρτήσουν στις ιστοσελίδες των σχολείων. Είναι επίσης πιθανό να στείλουν κάποια επιστολή στον Δήμο ή στους Δήμους που διασχίζει το ρέμα κα.
-Δεδομένου ότι αειφορία σημαίνει η χρήση φυσικού οικοσυστήματος και πηγών ενέργειας ώστε να εξασφαλίζεται η μελλοντική ποιότητα και ισορροπία, το μήνυμα προς τους αποδέκτες είναι να καταλάβουν πόσο σημαντικό είναι το ρέμα Πικροδάφνης και το πλούσιο οικοσύστημα του;
Το μήνυμα είναι ότι το μοναδικό ανοικτό ρέμα της Αττικής πρέπει να προστατευτεί και να αναβαθμιστεί, με παύση κάθε υποβαθμιστικής επέμβασης, με έργα που θα αποκαθιστούν το ρέμα στην αρχική του μορφή, με απομάκρυνση κάθε κατασκευής από την κοίτη του, με την αποφυγή διοχέτευσης λυμάτων κτλ.
Είναι επίσης ότι το φυσικό περιβάλλον αποτελεί για τα παιδιά της πόλης έναν εκπαιδευτικό-παιδαγωγικό πόρο που μπορεί να αξιοποιηθεί για την απόκτηση, γνώσεων, δεξιοτήτων και συναισθημάτων που συμπληρώνουν την παιδεία που παρέχεται μέσα στην τάξη.
-Η Συγκεκριμένη δράση και όσες θα ακολουθήσουν έχoυν να κάνουν με το μήνυμα της UNESCO προς όλα τα κράτη ώστε να κινηθεί η εκπαίδευση προς την αειφορία και να αναληφθούν σχετικές πρωτοβουλίες;
Όχι απαραίτητα. Φυσικά και λαμβάνουμε υπόψη τις συστάσεις της ΟΥΝΕΣΚΟ, αλλά οι εκπαιδευτικοί στα σχολεία έχουν δικά τους εσωτερικά κίνητρα να βοηθούν τα παιδιά να αποκτήσουν οικολογική συνείδηση με ποικίλους τρόπους. Συνήθως, δεν χρειάζεται να μας παρακινήσει κανείς άλλος πέρα από τη δική μας συνείδηση, που μας υπαγορεύει πλήρη σεβασμό στη φύση, στα φυσικά οικοσυστήματα και στους φυσικούς κύκλους (νερού, άνθρακα, κτλ).
-Η επίσημη εφαρμογή του «Αειφόρου Σχολείου» στην Ελλάδα ξεκίνησε την σχολική χρονιά 2010-2011 με την συμμετοχή 140 σχολείων, σήμερα πόσα σχολεία συμμετέχουν και κατέχουν το Σήμα Αειφόρου Σχολείου; Πιστεύετε ότι δικαιωθήκατε ως προς την προάσπιση και την προώθηση του;
Το Αειφόρο Σχολείο συνεχίζει την πορεία του. Κάθε χρόνο προστίθενται νέα σχολεία. Για παράδειγμα την σχολική χρονιά 2018-19 προστέθηκαν άλλα 99 σχολεία. Συνολικά τα σχολεία που δήλωσαν συμμετοχή στο πρόγραμμα του Αειφόρου Σχολείου που τα τελευταία 4 χρόνια συνεχίζεται ως Σήμα Αειφόρου Σχολείου ξεπερνούν κατά πολύ τα 500. Δεν υπάρχει η έννοια της δικαίωσης του αειφόρου σχολείου. Δικαίωση θα υπάρξει όταν η ανθρωπότητα συνειδητοποιήσει το κρίσιμο σημείο στο οποίο έχουμε φτάσει και πάρει σωστές αποφάσεις. Το ορόσημο του 2030, σύμφωνα με την IPCC, θέτει και σε μας επιτακτικά την ανάγκη, μέσα από το αειφόρο σχολείο να συμβάλουμε στην αποτροπή της καταστροφής που επιφέρει η κλιματική αλλαγή, υπερασπιζόμενοι όλες τις πλευρές της αειφορίας.
-O αγώνας σας για το Αειφόρο Σχολείο ευοδώθηκε, μετά την απόφαση του Υπουργείου να νομοθετήσει το Αειφόρο σχολείο. Έχετε σκεφτεί ποτέ ότι παρόλα αυτά μπορεί να υπάρξουν πολιτικές αποφάσεις που μπορεί να έρθουν σε αντίθεση με την προσφορά του Αειφόρου Σχολείου;
Ο αγώνας μας δικαιώθηκε πράγματι, κατά ένα σημαντικό μέρος, με την υιοθέτηση του Αειφόρου Σχολείου ως τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας του σχολείου. Επίσης υιοθετήθηκε η δική μας ορολογία «Εκπαίδευση για την Αειφορία» και όχι η Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη ή Εκπαίδευση για τον Περιβάλλον και την Αειφορία. Η Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη είναι φορτισμένη με την έννοια της ανάπτυξης-μεγέθυνσης, που είναι ουσιαστικά αντίθετη με την αειφορία. Πάρα πολλές πολιτικές αποφάσεις είναι αντίθετες με την Αειφορία και την Αειφόρο Ανάπτυξη, κυρίως λόγω της επίδρασης ομάδων που εκπροσωπούν ισχυρά οικονομικά συμφέροντα. Ο κυρίαρχος τρόπος παραγωγής και κατανάλωσης, ο καπιταλισμός του ξέφρενου καταναλωτισμού, είναι υπεύθυνος για όλα τα δεινά του περιβάλλοντος αλλά όχι μόνο γι αυτά. Είναι υπεύθυνος για τις εντεινόμενες ανισότητες μέσα στα κράτη και ανάμεσα στα κράτη. Ο αγώνας μας είναι να συνειδητοποιήσουν όλοι και πρώτα οι Κυβερνήσεις, πως ανάπτυξη-μεγέθυνση μεταμφιεσμένη σε αειφόρο, στην ουσία σημαίνει καταστροφή του μέλλοντος, άμεσου και απώτερου. Το αειφόρο σχολείο, ούτως ή άλλως, είναι ένα όραμα, είναι μια εφικτή ουτοπία που προσπαθούμε να την πλησιάσουμε και να την αγγίξουμε κάθε μέρα, μέσα από τις ποικίλες δράσεις μας.
-Aς δούμε ως παράδειγμα το Ρέμα Πικροδάφνης ,όλοι αναγνωρίζουν τον φυσικό του πλούτο παρόλα αυτά στο όνομα της αντιπλημμυρικής προστασίας προβλέπεται κοπή δέντρων και αποψίλωση των πρανών της ρεματιάς. Αυτές δεν είναι δυο αντιφατικές θέσεις;
Είναι θέσεις με καθαρά ανθρωποκεντρική φιλοσοφία. Η πλημμύρα είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Αν σεβαστείς την πλημμυρική κοίτη και δεν χτίσεις μέσα σ’ αυτήν, δεν έχει καμιά αρνητική επίπτωση. Άρα, αυτό που πρέπει να αλλάξει είναι η ανθρωποκεντρική και ωφελιμιστική οπτική των πραγμάτων. Είναι ανεπίτρεπτο, στο μοναδικό ανοικτό και σχετικά υγιές ρέμα να γίνονται τέτοιες παρεμβάσεις. Η μόνη σωστή παρέμβαση είναι η απομάκρυνση των κτισμάτων που κινδυνεύουν, αν συμβεί μια πλημμύρα.
-Eπίσης βασικός στόχος του Προγράμματος Σπουδών για την Αειφόρο ανάπτυξη, είναι να δημιουργηθεί ένα μοντέλο σχολείου, που μακροχρόνια θα δημιουργήσει μια περιβαλλοντική κουλτούρα στους μαθητές και ένα ήθος προσανατολισμού προς την αειφορία. Πώς μπορεί να συμβεί αυτό από σχολεία που τα χαρακτηριστικά τους δεν συνάδουν με τις αρχές αειφορίας;
Αυτός, ΑΚΡΙΒΩΣ, είναι ο αγώνας μας. Στοχεύουμε σε μια συνολική αλλαγή του σχολικού μοντέλου, με πλήρη αναθεώρηση των αναλυτικών προγραμμάτων, των μεθόδων διδασκαλίας, των εποπτικών μέσων (κήπος σε κάθε σχολείο, εργαστήρια σε κάθε σχολείο, εμπλαισιωμένη μάθηση, project based learning κα), του τρόπου διοίκησης των σχολείων κα.
Στο παρόν μοντέλο οι οποιεσδήποτε προσπάθειες, όπως αποδείχτηκε, απέτυχαν να δημιουργήσουν τον ενημερωμένο, αποφασισμένο και ενεργό πολίτη. Ο ενημερωμένος, αποφασισμένος και ενεργός πολίτης είναι αυτός και μόνο που μπορεί να εγγυηθεί ένα υγιές, επαρκές για όλους και βιώσιμο μέλλον για όλους τους ανθρώπους της παρούσας και των μελλοντικών γενεών. Αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο να γίνει. Μόνο η γενίκευση της εκπαίδευσης για την αειφορία με την ριζική αλλαγή του σχολείου και του εκπαιδευτικού συστήματος, είναι πιθανό να μπορούσε να συμβάλλει στον μεγάλο στόχο της αποτροπής της καταστροφής του πλανήτη από τον άνθρωπο.
