Κάλαντα,ένα έθιμο τόσο παλιό,ώστε οι ρίζες του να χάνονται στην Ομηρική εποχή.Όχι μόνο δεν έσβησε αλλά αντίθετα κατέλαβε την δική του σημαντική θέση στην Ελληνορθόδοξη παράδοση αν και συνάντησε την έντονη πολεμική της επίσημης Εκκλησίας, που θεωρούσε αρχικά τα κάλαντα σαν παγανιστική γιορτή.
«Δόξα να’χει ο Θεός,ψηλά στον ουρανό,κι η γη ας γαληνεύει»…Τα πρώτα αυτά κάλαντα των Αγγέλων, που σύμφωνα με την Θρησκευτική παράδοση, ακούστηκαν την Άγια Νύχτα της Βηθλεέμ, αφήνοντας έκπληκτους τους βοσκούς, συνεχίστηκαν από τα παιδιά μέσα στους αιώνες. Βράδυ έβγαιναν τα παιδιά την ώρα που καταστάλαζε ο μόχθος και ο θόρυβος της παραμονής, όταν οι οικογένειες συγκεντρώνονταν με το νοικοκύρη μαζί και ετοιμάζονταν για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά, ανάβοντας φωτιά, τρώγοντας το ιερό ψωμί και τα ξερά φρούτα.
Τα κάλαντα ήταν η χαρούμενη αγγελία, το μαγικό στοιχείο της παιδικής φωνής, της μουσικής υπόκρουσης και της τραγουδισμένης ευχής.Τα παιδιά χτυπούσαν την πόρτα, κρατώντας το φαναράκι της νύχτας,ένα άσπρο χριστουγεννιάτικο για κάθε σπίτι και έψελναν με το τρίγωνο τους. «Χριστούγεννα, Πρωτούγεννα, πρώτη γιορτή του χρόνου, για βγείτε, δες τα, μάθετε, πως ο Χριστός γεννάται». Ήταν μια ευλογία για το σπίτι η παρουσία των παιδιών, οι ευχές που πρωτοδίδαν στον νοικοκύρη και την νοικοκυρά. «Σ’ αυτό το σπίτι που΄ρθαμε πέτρα να μην ραίσει και ο νοικοκύρης του σπιτιού, χρόνια πολλά να ζήσει». Η αμοιβή για τους καλαντιστές ήταν πράξη τελεστική με το αποτέλεσμα δεδομένο, το σακούλι ή το καλαθάκι των παιδιών γέμιζε καρπούς για την καλή σοδειά, γλυκίσματα για την ευτυχία, νομίσματα για τον πλούτο…
Τα παραδοσιακά κάλαντα είναι η ίδια φωνή των Ελληνικών αιώνων, τα ιδιότυπα λόγια και η ξεχωριστή μελωδία κάθε τόπου. Ο Λαογράφος μας Δημήτρης Λουκάτος, στο βιβλίο του για τα Κάλαντα, χτυπάει το καμπανάκι του κινδύνου. «Η χορωδιακή ξενική μουσική, όπως το «Αγια νύχτα» και το «Έλατο» είναι αταίριαστα με την παράδοση μας…όπως και τα πλήθη των επαγγελματιών που με λογής μουσικά όργανα, συναγωνίζονται την απλή παιδική παράδοση του τριγώνου. Όταν το γλυκό αυτό έθιμο «φορτώνεται» με οργανωμένες εξόδους, τάχα για φιλανθρωπικούς σκοπούς τότε μιλάμε για εκμετάλλευση του ελάχιστου ρομαντισμού που μας έμεινε.Αν οι φιλανθρωπικοί σύλλογοι επιμένουν, «ας τα λένε» τουλάχιστον με ελληνικούς ύμνους.Μια χαρά είναι το «Καλήν ημέραν άρχοντες» και το «Αρχιμηνιά» φθάνει όταν τα ακούμε να θέλουμε να φτάσουν στην καρδιά μας. Ας πάρουμε στα χέρια μας εκείνα τα παλιά παιδικά σύμβολα το καράβι και την εκκλησία που δείχνουν την πορεία και την συνοχή του Έθνους στους αιώνες»
ΑΡΧΙΜΗΝΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΙΧΡΟΝΙΑ ΚΙ ΑΡΧΗ ΚΑΛΟΣ ΜΑΣ ΧΡΟΝΟΣ
Στα Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα ο Αγιος Βασίλης εγκωμιάζεται σαν «γραμματικός» ενώ στην Μικρασία στην Κρήτη και αλλού, αναφέρεται σαν αγρότης.Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο μουσικολόγος Μάρκος Δραγούμης «Ο Άγιος διαλέχθηκε από τον Χριστό για την σπορά των χωραφιών»
Κάλαντα Πρωτοχρονιᾶς Κρήτης
Ταχειὰ-ταχειὰ ῾ν᾿ ἀρχιχρονιὰ κι ἀρχὴ τοῦ Γεναρίου,
αὔριο ξημερώνεται τ᾿ ἁγίου Βασιλείου.
Πρῶτα ποὺ βγῆκεν ὁ Χριστός,
-ἅγιος καὶ πνευματικός-
στὴ γῆ νὰ περπατήσει,
ἐβγῆκε καὶ χαιρέτησε ὅλους τοὺς ζευγολάτες.
Τὸν πρῶτο ποὺ χαιρέτησε ἦτον Ἅγιο Βασίλης
-Καλῶς τὰ κάνεις Βασιλειό, καλὸν ζευγάριν ἔχεις.
-Καλὸ τὸ λὲς ἀφέντη μου, καλὸ καὶ εὐλογημένο,
ποὺ τὸ ῾βλογᾶ ἡ χάρη σου μὲ τὸ δεξιό σου χέρι,
μὲ τὸ δεξιό, μὲ τὸ ζερβό, μὲ τὸ μαλαματένιο.
-Γιὰ πές μου Ἅη Βασίλη μου πόσα μουζούρια σπέρνεις;
-Σπέρνω σταράκι δώδεκα, κριθάρι δέκα πέντε
ταὴ καὶ ρόβι δεκαοχτὼ κι ἀπὸ νωρὶς στὸ στάβλο.
Ἐθέρισα κι ἁλώνεψα κι ἔκαμα χίλια μόδια
και τὰ κορκοσκινίσματα χίλια καὶ πεντακόσια.
Ματ᾿ ἄλλα δὲν ἐμέτρησα γιατί Χριστὸς ἐπέρνα.
Καὶ κειὰ ποὺ στάθην᾿ ὁ Χριστὸς χρυσὸν δεντρὶν ἐβγῆκεν,
καὶ κειὰ ποὺ μεταπάτησε χρυσὸ κυπαρισσάκι
ποὖχε στὴν μέση τὸν σταυρὸ καὶ στὴν κορφὴ τὴν βρύση.
Στὰ μεσοκλωναράκια του πέρδικα κακαρίζει.
-Κακάριζε κακάριζε πέρδικα κορωνάτη,
μὰ ἐπὰ τὸν ἔχουν τὸν ὑγιό, τὸ μοσχοκανακάρη…
Κάλαντα ευλογημένων τόπων στην Ελλάδα που υμνούν τους νοικοκύρηδες και δίνουν απλόχερα ευχές,γεμάτα αγάπη.Εμείς θα ευχηθούμε με τα κάλαντα της Αστυπάλαιας, του ακριτικού αυτού νησιού,από τα ομορφότερα του Ελληνικού αρχιπελάγους.
«Κι ανοίξτε τα κουτάκια σας, τα κατακλειδωμένα και δώστε μας απ΄το χρυσό που ‘χουνε τα πουγγιά σας.Αν είστε από τους πλούσιους, φλουριά μη λυπηθείτε, και αν είστε από τους δεύτερους, ένα ζευγάρι κότες.Και σας καληνυχτίζουμε πέσετε κοιμηθείτε, στην εκκλησιά τρέξετε με όλη προθυμία,και του θεού να ακούσετε τη θεία λειτουργία»
