Γράφει η Ζέτα Φλισκανοπούλου
Το σχολείο προσφέρει γνώσεις, αναπτύσσει δεξιότητες και ικανότητες, διαμορφώνοντας αξίες, ειδικά για τους φυλακισμένους όπου έχουν μια ευκαιρία να νιώσουν ισότιμοι και άξιοι, μακριά από το σκοτάδι της φυλακής, επενδύοντας στο φωτεινό κομμάτι του εαυτού τους. Το σχολείο Δεύτερης ευκαιρίας στην φυλακή έρχεται απλά να αποδείξει πως οι γνώσεις και τα όνειρα δεν φυλακίζονται. Οι φυλακισμένοι μέσα από το σχολείο βλέπουν «πως στην κόλαση,υπάρχει παράδεισος αρκεί να θες να τον βρεις»
«Tο σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας μου έδωσε την ευκαιρία να τελειώσω το Γυμνάσιο, που δεν είχα σκοπό να το τελειώσω όταν ήμουν έξω. Νιώθω ότι ήμουν πολύ τυχερός και θέλω να ευχαριστήσω όλους τους ανθρώπους που μου έδωσαν αυτήν την ευκαιρία. Το σχολείο με βοήθησε ψυχολογικά και υπήρχαν αρκετές στιγμές που αισθάνθηκα ότι ήμουν έξω από την φυλακή. Επίσης μου προσέφερε γνώσεις και ελπίδα για το μέλλον.»(Ζάχος)
Σαν την άποψη του Ζάχου, υπάρχουν ακόμα πολλές που πραγματικά συγκινούν και έρχονται να αποδείξουν πόσο αξιόλογη αλλά και σημαντική για το παρόν και το μέλλον αυτών των ανθρώπων είναι αυτή η Δεύτερη Ευκαιρία.
« Αγάπη, Ενθουσιασμός, Ελπίδα, είναι η μαγική συνταγή που συντηρεί το σχολείο μας και το καθιστά ενδιαίτημα δυνάμωσης ηθικού, λαμπάδευσης γνώσης και θεραπείας και ορθολογισμού ψυχών.»
Αριστέα Μανιατέα ΠΕ04-Γεωπόνος
Σε αυτό το σχολείο δεν υπάρχουν κάγκελα, υπάρχει μόνο ανθρώπινη επαφή και μεταλαμπάδευση της γνώσης.
«Ήταν μια μοναδική και ανεπανάληπτη εμπειρία, η οποία μου δίδαξε πολύ περισσότερα από όσα δίδαξα εγώ. Για όσους ρωτάνε αν υπάρχει φύλακας στη τάξη ή αν υπάρχουν κάγκελα ανάμεσα σε ‘μάς και τους μαθητές, η απάντηση είναι “όχι”.»
Αθηνά Σαραφαντώνη ΠΕ03-Μαθηματικός
«Είμαι και είναι εδώ
ψάχνω και ψάχνουν το λόγο
έχουν αυτά, που έχω να πω
κοινά βήματα σ’ ένα κοινό δρόμο»
Πέπη Ορφανάκη ΠΕ10-Κοινωνιολόγος
Φυλακισμένοι που επιθυμούν να νιώσουν λιγότερο ανιαρά, που αναζητούν οποιαδήποτε αλλαγή στο ίδιο σκηνικό που ζουν καθημερινά.Η ανθρώπινη ανάγκη τους για παρότρυνση, η απρόσμενη πρόκληση στην μάθηση, τους ανοίγει μια πόρτα στην αισιοδοξία.
Το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας…
…είναι ένας θεσμός που έχει καθιερωθεί σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ανάμεσα τους και η Ελλάδα, ως μέσο καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού.
Τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας των Φυλακών (Σ.Δ.Ε.Φ.)…
…είναι σχολεία ενηλίκων που εδρεύουν σε σωφρονιστικά καταστήματα.
Με το θεσμό αυτό παρέχεται η δυνατότητα σε ενήλικους κρατούμενους, που δεν ολοκλήρωσαν την εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση, να εξοπλιστούν με γνώσεις και δεξιότητες και να αποκτήσουν απολυτήριο Γυμνασίου. Το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας των Φυλακών Κορυδαλλού λειτούργησε για πρώτη φορά το 2005 με 43 άνδρες και 36 γυναίκες. Τον Ιούνιο του 2007 πήραν πτυχίο οι πρώτοι εκπαιδευόμενοι. Έκτοτε, κάθε χρόνο, αποφοιτούν περίπου 20 μαθητές, άνδρες και γυναίκες.
Κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους πολλοί εκπαιδευόμενοι βραβεύονται σε πανελλήνιους μαθητικούς διαγωνισμούς καλλιτεχνικών, ζωγραφικής και φωτογραφίας.
Σε αυτό το εκπαιδευτικό ταξίδι γνώσεων, είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε με την εκπαιδευτικό Παπαστάθη Χρυσούλα-Χρυσοβαλάντου η οποία συμμετέχει στην ομάδα Εθελοντριών Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Κορυδαλλού για το κατάστημα κράτησης Κορυδαλλού.
Οι δάσκαλοι που « φυλακίζονται» για να προσφέρουν φως
–Η λειτουργία ενός σχολείου μέσα στην φυλακή, δίνει την αίσθηση μιας «κανονικότητας» στους κρατούμενους;
Η λειτουργία ενός σχολείου μέσα στη φυλακή, δεν δίνει απλά μια αίσθηση κανονικότητας στους κρατούμενους. Τους κάνει να αισθάνονται ξανά άνθρωποι με ενδιαφέροντα και προοπτική για τη ζωή τους.
–Oι ανάγκες είναι σίγουρα μεγαλύτερες σε εκπαιδευτικό, ψυχολογικό και συναισθηματικό επίπεδο. Πόσο εύκολο είναι να προσεγγίσεις και να διδάξεις ενήλικες;
Η πιο βασική ανάγκη του ενήλικα μέσα σε μια φυλακή είναι να αισθανθεί ότι ο εκπαιδευτής του τον σέβεται και αφουγκράζεται την ανάγκη του για επικοινωνία μέσω της γνώσης. Οι ενήλικες στη φυλακή θέλουν ίσως μια διαφορετική προσέγγιση σε σχέση με τους ενηλίκους εκτός των τοιχών. Στη φυλακή, ο εκπαιδευτής είναι στο μικροσκόπιο. Δρας ως μοντέλο συμπεριφορών πολλές φορές. Ένα πολύ βασικό στοιχείο είναι η συνέπεια αυτών που λες με αυτά που κάνεις.
–Yπάρχει ειδική επιμόρφωση για να διδαχθούν οι φυλακισμένοι;
Ίσως και να υπάρχει. Για εμάς τους εθελοντές όχι δεν υπήρξε. Απλά στην ομάδα μας οι περισσότεροι είχαμε εμπειρία από εκπαίδευση ενηλίκων.
-Ποιο είναι το σημαντικό όφελος του να παρακολουθούν το σχολείο πέρα από το μαθησιακό κομμάτι; Nιώθουν μαθητές και όχι κρατούμενοι;
Εμείς ακριβώς σε αυτό δε μπορούμε να απαντήσουμε. Μπορούμε όμως να δούμε ορισμένες αλλαγές οι οποίες φαίνονται στους ανθρώπους αυτούς με το από πού ξεκινάνε και το που καταλήγουν. Αρχικά τα μάτια τους αποκτούν λάμψη και χαμογελούν περισσότερο. Είναι χαρούμενοι. Αρχίζουν και αναπτύσσουν σχέσεις φιλικές μεταξύ τους, ακόμη και μεταξύ διαφορετικών εθνικοτήτων.
–Παίζει σημαντικό ρόλο στην φοίτηση τους το «μεροκάματο» δηλ. ο ευεργετικός υπολογισμός ποινής (μια μέρα φοίτησης προσμετράτε ως δυο μέρες έκτισης ποινής) ή το σχολείο αποτελεί συνειδητή επιλογή;
Σε αυτό δεν μπορούμε να απαντήσουμε εμείς. Το δικό μας πρόγραμμα ήταν εθελοντικό. Οι φυλακισμένοι που συμμετείχαν δεν είχαν κάποιο «προνόμιο». Έρχονταν με κίνητρο να μάθουν τη γλώσσα ή/ και να προετοιμαστούν για τις απολυτήριες εξετάσεις για το δημοτικό, με στόχο να μπορούν να συνεχίσουν παραπάνω.
Παρ’ όλα αυτά από συζητήσεις που είχαμε με το προσωπικό του σχολείου, το κίνητρο αυτό είναι σημαντικό γι’ αυτούς. Όμως στην πορεία αλλάζει. Έτσι μαθητές που μπορεί να ξεκινούσαν τη φοίτηση στο σχολείο με μοναδικό κίνητρο την μείωση της ποινής, στη συνέχεια αποκτούσαν άλλα κίνητρα που είχαν άμεση σχέση με τη ζωή του σχολείου.
–To πρόγραμμα σπουδών τους διαφέρει από την τυπική εκπαίδευση;
Και σε αυτό πάλι δεν μπορούμε να απαντήσουμε. Στην ομάδα μας υπήρχε μεγάλη διαφοροποίηση από το πρόγραμμα σπουδών που θα ακολουθούσαμε σε ένα δημοτικό σχολείο.
Η προσπάθειά μας ήταν αν καλύψουμε τις ανάγκες των μαθητών μας. Οι ομάδες ήταν ανομοιογενής. Υπήρχαν άνθρωποι οι οποίοι απλά δεν ήξεραν να γράφουν και να διαβάζουν λόγω ελλιπούς φοιτήσεως, υπήρχαν όμως και μαθητές που είχαν και έντονα μαθησιακά προβλήματα. Φυσικά υπήρχαν και αυτοί που δεν ήξεραν καθόλου ελληνικά. Προσπαθήσαμε λοιπόν να καλύψουμε όλες τις ανάγκες των μαθητών μας, με την παραγωγή υλικού και τη διαφοροποίηση της διδασκαλίας μας. Επίσης σε πολλές περιπτώσεις αλλάζαμε αυτό που είχαμε προγραμματίσει γιατί οι μαθητές δεν ενδιαφέρονταν, ή δυσκολεύονταν ή τους απασχολούσε κάποιο θέμα. Φυσικά, πρέπει να ομολογήσουμε ότι τα περισσότερα μέλη της ομάδας είχαν ασχοληθεί με εκπαίδευση ενηλίκων, ήταν προσοντούχοι και αρκετοί από αυτοί ήταν δάσκαλοι ειδικής αγωγής.
Αν όμως μας ρωτούσατε πώς θα θέλαμε να είναι ένα δημοτικό σχολείο στις φυλακές, κάτι για το οποίο υπάρχει μεγάλη ανάγκη, θα απαντούσαμε ότι ναι, πρέπει να υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση από αυτό της τυπικής εκπαίδευσης, με μεγάλη ευελιξία και να μπορεί να καλύψει ένα μεγάλο φάσμα αναγκών, π.χ. ειδικής εκπαίδευσης και εκπαίδευσης ελληνικών ως ξένη γλώσσα. Επίσης, εννοείται ότι δε θα μπορούσε να διαρκεί 6 έτη αλλά το πολύ 3.
-Μέχρι πρότινος τα κριτήρια για να παρακολουθήσει κάποιος το Σχολείο εντός φυλακών ήταν να είναι 18 ετών με απολυτήριο δημοτικού,για όσους δεν είχαν απολυτήριο δημοτικού υπήρχε πρόβλεψη;
Η πρόβλεψη που υπάρχει είναι αυτή που αναφέρεται στο άρθρο 9 του προεδρικού διατάγματος 79/2017, ΦΕΚ 109/Α/1-8-2017, σύμφωνα με το οποίο οι ενήλικοι μπορούν να δίνουν εξετάσεις για την απόκτηση του απολυτηρίου δημοτικού.
– Σε τι ποσοστό μπόρεσαν να πάρουν απολυτήριο και να συνεχίσουν;
Με την προετοιμασία από την ομάδα μας, όσοι έδωσαν εξετάσεις πέρασαν, οπότε μετά μπορούσαν να συνεχίσουν. Όμως χωρίς βοήθεια τα ποσοστά είναι απογοητευτικά: Απολυτήριο τίτλο μπορούν να αποκτούν μόνο το 1/3 έως το ¼ από αυτούς που προσέρχονται στις εξετάσεις.
–Yπάρχουν κάποιες στιγμές συγκινησιακά φορτισμένες ή κάποιες κουβέντες τους που σας έχουν στιγματίσει;
Ναι, υπάρχουν. Αναλφάβητος Ρωμά, μας είπε στο τέλος των μαθημάτων ότι: Σας ευχαριστούμε πολύ! Γιατί από τον κόσμο των εικόνων μας οδηγήσατε στον κόσμο των λέξεων.
-Σας αντιμετωπίζουν σας ήρωες δασκάλους που «φυλακίζονται» για να τους προσφέρεται φως.Το εισπράττεται αυτό;
Δε νομίζω ότι το αντιλαμβάνονται έτσι. Είναι πολύ σκληροί κριτές. Όντως λειτουργούμε ως μοντέλα συμπεριφοράς. Αν δουν ότι ασχολείσαι μαζί τους και δουλεύεις, είσαι οργανωμένος, σε σέβονται απεριόριστα. Τον σεβασμό, την εκτίμηση και την άμεση ανταπόκριση στη δουλειά μας, δεν τον έχουμε εισπράξει μέχρι στιγμής στα σχολεία που δουλεύουμε εκτός.
-Εσείς καλείστε να διδάξετε.Τι έχετε όμως διδαχθεί από αυτούς τους ανθρώπους;
Νομίζω ότι είναι μεγάλο σχολείο. Πρώτα έπρεπε να έρθουμε αντιμέτωποι με τα δικά μας στερεότυπα και φοβίες για τους φυλακισμένους. Υπάρχει ένα κράμα σκληρότητας και ευαισθησίας μέσα μας και νομίζω ότι το έχουμε όλοι. Εμείς προσπαθήσαμε και επικοινωνήσαμε με τα «φωτεινά» και «ευαίσθητα» κομμάτια αυτών των ανθρώπων .
-Δημιουργείται καρτέλα με τις εκπαιδευτικές τους γνώσεις για να μπορέσουν να εξελιχθούν.Υπάρχουν φυλακισμένοι που διδάχθηκαν, πήραν απολυτήριο που δεν είχαν και τους συναντήσατε έχοντας αλλάξει ζωή και ρότα;
Η αλήθεια είναι πως όχι. Όμως από συζητήσεις που είχαμε μαζί τους, είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα εκεί «έξω» για αυτούς όταν βγαίνουν. Εκτός από το στίγμα, δεν υπάρχουν υποδομές να τους στηρίξουν μετά. Εννοούμε από βασικά πρακτικά πράγματα (στέγαση, διατροφή κλπ ). Η εύρεση εργασίας είναι πολύ δύσκολη. Επίσης, υπάρχει και δυσκολία σε επίπεδα διαχείρισης καταστάσεων και συναισθημάτων καθώς και «θεραπείας». Σε πολλές περιπτώσεις γυρίζουν στην εύκολη λύση.
Υπάρχουν όμως σίγουρα και αυτοί που τα κατάφεραν ή θα τα καταφέρουν.
