Θάλεια Παπακωνσταντίνου «‘Έντονη η ανάγκη επικοινωνίας με τους μαθητές μου»
Γράφει η Ζέτα Φλισκανοπούλου
Η Θάλεια Παπακωνσταντίνου είναι η δασκάλα που αγαπά, μοιράζεται, νοιάζεται. Ένας άνθρωπος ξεχωριστός, ιδιαίτερα συναισθηματικός που αγαπά τους μαθητές της αντιλαμβάνεται τις ανάγκες τους και γίνεται για αυτούς πηγή έμπνευσης.
Γνωρίζει ότι η μάθηση δεν είναι μια δραστηριότητα εμπνευσμένη με «υπερβολικό νοικοκύρεμα». Δεν βασίζεται στην διδασκαλία της σε άκαμπτους κανόνες που σκοτώνουν την φυσική περιέργεια, το πάθος και τον αυθορμητισμό των παιδιών.
Ανήκει σε αυτούς τους δασκάλους που ανταποκρίνεται στις προκλήσεις των καιρών που βγαίνει από τα στενά όρια διδασκαλίας και οδηγεί τους μαθητές της, μέσα από την μαθησιακή κουλτούρα, να έρθουν σε διάδραση με τις πολιτισμικές και οικολογικές δράσεις της ευρύτερης κοινωνίας στην οποία ανήκουν.
Μετά από 14 χρόνια διδασκαλίας στο 9ο Δημοτικό Σχολείο Αλίμου, αποφάσισε φέτος να δώσει διδακτική πνοή στο 4ο Δημοτικό Ελληνικού.
Απλή, αφοσιωμένη, σχεδιάζει, αναθεωρεί, αξιολογεί, πειραματίζεται. Την συναντήσαμε και μιλήσαμε μαζί της για την εποχή της εξ αποστάσεως διδασκαλίαs , για την σημαντική απουσία των μαθητών της στην ζωή της και για ανθρώπινες διδακτικές στιγμές. Εφ όρου ζωής αφοσιωμένη στους μαθητές της, απλή και ταπεινή, έτοιμη να παραδώσεις στην κοινωνία άξιους και ικανούς ανθρώπους.
Μας κοιτά με σεμνότητα, απαντά με ειλικρίνεια και θυμόμαστε τα λόγια του Αριστοτέλη « και να θυμάσαι, ο πραγματικός δάσκαλος είναι δυο φορές γονέας, γιατί αγαπάει ένα παιδί που δεν είναι δικό του, γίνεται ένα με αυτό και αφιερώνει την ζωή του για να το καλλιεργήσει τόσο γνωστικά και διδακτικά όσο και πνευματικά και ψυχικά»
-Έχοντας πάντα στενούς δεσμούς και μια ιδιαίτερη σχέση με τους μαθητές σας, πόσο επίπονο ήταν το κλείσιμο του σχολείου και η μη επαφή μαζί τους, εξαιτίας του covid 19;
‘Eχοντας συνηθίσει σε μια ζωντανή σχολική καθημερινότητα, πλούσια σε εμπειρίες και συναισθήματα, η καραντίνα μου δημιούργησε αρχικά μια αίσθηση άγχους και αβεβαιότητας. Καθώς περνούσαν οι μέρες, όπως είναι φυσικό για κάθε δάσκαλο, έτσι και για μένα έγινε πολύ έντονη η ανάγκη επικοινωνίας με τους μαθητές μου. Η μόνη μου επιλογή ήταν να εκμεταλλευτώ με κάθε τρόπο την εξ αποστάσεως διδασκαλία για περισσότερη επαφή μαζί τους. Η ανταπόκριση τους ήταν ανάσα δροσιάς κι αισιοδοξίας. Έδωσε δύναμη και σ’ εκείνους και σ’ εμένα για να αντέξουμε τον εγκλεισμό.
Έχοντας συνηθίσει σε μια ζωντανή σχολική καθημερινότητα, πλούσια σε εμπειρίες και συναισθήματα, η καραντίνα μου δημιούργησε αρχικά μια αίσθηση άγχους και αβεβαιότητας. Καθώς περνούσαν οι μέρες, όπως είναι φυσικό για κάθε δάσκαλο, έτσι και για μένα έγινε πολύ έντονη η ανάγκη επικοινωνίας με τους μαθητές μου. Η μόνη μου επιλογή ήταν να εκμεταλλευτώ με κάθε τρόπο την εξ αποστάσεως διδασκαλία για περισσότερη επαφή μαζί τους. Η ανταπόκρισή τους ήταν ανάσα δροσιάς κι αισιοδοξίας . Έδωσε δύναμη και σ’εκείνους και σ’εμένα για να αντέξουμε τον εγκλεισμό.
-Είσαστε από τα σχολεία και τους δασκάλους που καταφέρατε να πραγματοποιήσετε την εξ αποστάσεως διδασκαλία, λόγο και των αντικειμενικών δυσκολιών που προέκυψαν;
Σ’αυτό συντέλεσε η επιλογή της ηλεκτρονικής πλατφόρμας e-me από το σχολείο μου, αφού η αξιοποίηση των σύγχρονων λειτουργιών που διαθέτει με βοήθησε να έχω στενή επαφή μαζί τους προωθώντας και τη μαθησιακή διαδικασία με ευχάριστο και πρωτότυπο τρόπο. Αν και υπήρχαν τεχνικές δυσκολίες στην αρχή (το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στις ξαφνικές ανάγκες της σχολικής κοινότητας) σιγά σιγά βρήκαμε κάποιες ισορροπίες . Προσωπικά με βοήθησε πάρα πολύ το γεγονός ότι η πλατφόρμα αυτή μου έδωσε τη δυνατότητα να έρχομαι σε επαφή με μαθητές μου εξατομικευμένα με μια λειτουργία βιντεοκλήσης που διαθέτει.
Αυτό ήταν πολύ ελπιδοφόρο και αποτελεσματικό μέσα στις δύσκολες συνθήκες της καραντίνας, όχι μόνο για την ψυχολογία τους αλλά και για τη μαθησιακή διαδικασία. Χάρηκα ακόμη περισσότερο όταν είδα ότι τη χρησιμοποιούν για να επικοινωνούν και μεταξύ τους πλέον!
–Eίστε μια εκπαιδευτικός που δεν «βολεύεστε» στο μοντέλο δασκάλου που έχουμε στο μυαλό μας. Ψάχνετε, ενημερώνεστε, προτείνετε και συμμετέχετε με τους μαθητές σας σε δράσεις ιδιαίτερα σημαντικές. Αυτό έχει να κάνει με την ανάγκη σας να οδηγήσετε τους μαθητές σας έξω από τα στενά μαθησιακά όρια της τάξης;
Από τις πιο βασικές μου επιδιώξεις είναι η προώθηση της ενεργού πολιτειότητας. Οι μαθητές που συμμετέχουν στον σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων προς όφελος της τοπικής κοινωνίας μαθαίνουν πολύτιμες δεξιότητες για την προσωπική τους ζωή.
Οι μαθητές μας πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν τις δημιουργικές τους δυνάμεις και την αυτενέργεια, να καλλιεργήσουν την κριτική τους σκέψη ώστε να αποτελέσουν μελλοντικά ενεργά κύτταρα της τοπικής κοινωνίας . Αυτό θα επιτευχθεί μόνο αν τους δοθούν ευκαιρίες να προβληματιστούν πώς μπορούν οι ίδιοι να παρέμβουν -συμμετέχοντας ενεργά- στα δρώμενα του μέρους που ζουν.
Όταν το σχολείο ανοίγει στην κοινωνία, τότε τα παιδιά μπορούν να αναπτύξουν στον μεγαλύτερο βαθμό τις ιδιότητες του ενεργού πολίτη. Από μικρός μπορείς να ενημερώνεσαι, να συμμετέχεις στα κοινά, να σέβεσαι τους νόμους, να προσφέρεις χωρίς αντάλλαγμα, να αποδέχεσαι τη διαφορετικότητα, να συντελείς στη διαμόρφωση θετικής στάσης της κοινωνίας σε πολιτιστικά θέματα, όπως είναι η διαφύλαξη και ανάδειξη των μνημείων της περιοχής σου.
–Mε βαθιά κοινωνική συνείδηση βρίσκεστε δίπλα στους μαθητές σας, στους συνανθρώπους που χρειάζονται υποστήριξη, προσφέροντας βοήθεια και αγάπη. Πώς το εισπράττετε αυτό από τους μαθητές σας;
Κάθε φορά που προετοιμάζουμε μια δράση με τα παιδιά υπάρχει διάχυτος στην ατμόσφαιρα της τάξης ο ενθουσιασμός, η ανυπομονησία, η όρεξη για δημιουργία και για συνεργασία. Μέσα από την ικανοποίηση και τη χαρά που νιώθουν τα παιδιά όσο κατασκευάζουν τα δωράκια ή τα μπισκότα που θα προσφέρουν, μαθαίνουν να λειτουργούν πιο ομαδικά ,πιο γλυκά, πιο ανθρώπινα. Κάθε φορά , όχι μόνο τα παιδιά αλλά κι εμείς οι μεγάλοι που δουλεύουμε μαζί τους, γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι, ανακαλύπτουμε περισσότερη από την ευαισθησία και την ομορφιά που κρύβουμε μέσα μας.
Αγαπάμε τους γύρω μας που διαφέρουν, αγαπάμε περισσότερο τους συμμαθητές μας, γινόμαστε ΟΜΑΔΑ, προσφέροντας αγάπη και υποστήριξη σε ανθρώπους που το έχουν ανάγκη (όπως στα παιδιά με εγκεφαλική παράλυση ή τραγουδώντας με τις γιαγιάδες και τους παππούδες μας στα ΚΑΠΗ).
Μέσα από αυτές τις δράσεις, μαθαίνουμε κι εμείς οι ίδιοι να υποστηρίζουμε ό ένας τον άλλον, να δείχνουμε σεβασμό κι αλληλεγγύη στον συνάνθρωπό μας. Αυτό είναι το μάθημα που προτιμώ πιο πολύ στο σχολείο…Από αυτό παίρνω την πιο γλυκιά και ουσιαστική ανατροφοδότηση.. Μάθημα ζωής από τα παιδιά.
–Τα παιδιά μπορούν να μαθαίνουν, να προασπίζουν αξίες και να δίνουν ελπίδα;
Μέσα από όλες αυτές τις δράσεις τα παιδιά μαθαίνουν να επικοινωνούν, να συνεργάζονται, να διαμορφώνουν άποψη για τα καθημερινά προβλήματα της κοινωνίας στην οποία ζουν. Συνειδητοποιούν ότι μπορούν να τολμούν να αναλάβουν ευθύνη σε πεδίο ενδιαφέροντός τους και να είναι αποτελεσματικά!
Μέσα από τις συνέργειες με τον Σύλλογο Γονέων του σχολείου και τους φορείς του Δήμου ανοίγουν τον δρόμο και για τη συνεργασία μεταξύ των μελών της κοινότητας για την επίτευξη ενός κοινού στόχου. Σε αυτές τι βάσεις πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση τον Ιούνιο 2016 στο ξεχασμένο αρχαίο θέατρο Ευωνύμου καθώς και οι μετέπειτα ξεναγήσεις στο κτήμα Τραχώνων με τη βοήθεια του Αντιδημάρχου κου Στ.Διαμαντή και του πάτερ Διονύσιου.
Με τη συμμετοχή τους στο Φεστιβάλ ΠΡΟΑΣΠΙΖΩ δίνουν παράδειγμα εκδήλωσης σεβασμού και προσφοράς αγάπης στον συνάνθρωπο. Mε τις περιβαλλοντικές εκστρατείες μέσα κι έξω από τη σχολική κοινότητα ενημερώνουν κι ευαισθητοποιούν τους συνομηλίκους τους πιο αποτελεσματικά απ ’ό,τι οι μεγάλοι.
Αποκτούν πολύτιμα εφόδια για τη ζωή τους ενώ συγχρόνως περνάνε μήνυμα ελπίδας κι αισιοδοξίας στο κοντινό τους περιβάλλον και σε όλη την τοπική κοινωνία.
-Πολλές δράσεις, πολλές εργατοώρες, πολύ και ουσιαστική δουλειά με τους μαθητές σας. Τι να πρωτοθυμηθώ… βράβευση με το δρώμενο κατά του bulling,συνεργασία με το ειδικό Σχολείο Εγκεφαλικής Παράλυσης Αργυρούπολης, με συμμετοχές σας στο Φεστιβάλ Προασπίζω, επισκέψεις στα ΚΑΠΗ Άνω Καλαμακίου, δράσεις ενημέρωσης των μαθητών σχετικά με τον Εθελοντισμό και περιβαλλοντική εκστρατεία με θέμα την επαναχρησιμοποίηση και βέβαια σημείο αναφοράς για μένα η εκδήλωση υιοθεσίας του Θεάτρου Ευωνύμου. Θέλετε να μου πείτε για την συγκεκριμένη παράσταση;
Παρουσιάσαμε με τα παιδιά της Πέμπτης τάξης που είχα τότε την ιστορία του ξεχασμένου αυτού χώρου μέσα από το δρώμενο «Άλιμος Ευώνυμος ένα όνειρο για μικρούς και μεγάλους» του Γιάννη Μαριόλη, σε μουσική του Νίκου Ξανθούλη.
Ο διεθνούς φήμης και ερμηνευτής αρχαίας Ελληνικής λύρας, μας είχε ταξιδέψει στην Αρχαία Ελλάδα με τις μελωδίες της λύρας του. Στο κλείσιμο της παράστασης, η παγκοσμιονίκης Ειρήνη Κουρουβάνη μας είχε συγκινήσει με το χορευτικό της. Αυτή η εκδήλωση νομίζω είναι από τα πιο σημαντικά πράγματα και παραδείγματα προώθησης της ενεργού πολιτειότητας την οποία καλλιεργώ στα παιδιά.
Από τότε ξεναγούσαμε με τους μαθητές μου για τρία χρόνια άλλους μαθητές του σχολείου. Στις ξεναγήσεις κάποιες φορές είχαμε και την πολύτιμη βοήθεια της κας Κεσίσογλου όπως και του Δήμου Αλίμου για τις μετακινήσεις των μαθητών.
-Πολλά χρόνια διδασκαλίας, αν σας ζητούσα να θυμηθείτε κάποιες στιγμές που οι μαθητές σας, σας συγκίνησαν, ποιες θα ήταν αυτές;
Η συγκίνησή μου είναι απερίγραπτη κάθε φορά που μαθητές μου τελειώνουν το Δημοτικό (ανεξάρτητα από την τάξη που τους είχα). Η μετάβαση από τη ζεστασιά και ασφάλεια του Δημοτικού στην αινιγματική και αλλοπρόσαλλη πραγματικότητα του κόσμου της εφηβείας είναι ένα πολύ κρίσιμο σημείο στην πορεία της ζωής κάθε παιδιού..Είναι το πέρασμα στην πιο σκληρή πραγματικότητα της ζωής των «μεγάλων». Τότε νιώθω τόσο περήφανη για εκείνα, βλέποντάς τα έτοιμα να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους…
-Πόσο δύσκολο έχουν κάνει τα τελευταία χρόνια οι γονείς το έργο του δασκάλου, δεδομένο ότι μπορεί να έχουν άποψη για όλα και την καλύτερη πάντα εικόνα για τα παιδιά τους;
Η αλήθεια είναι ότι χρειάζεται να περάσει ένα διάστημα μέχρι να γνωρίσει ο γονιός τον δάσκαλο του παιδιού του, τον τρόπο που λειτουργεί και τη μεθοδολογία που αναπτύσσει στην τάξη. Έχω την εντύπωση ότι αν υπάρχει ουσιαστική και καλοπροαίρετη επικοινωνία μεταξύ δασκάλου και γονέα, λύνονται όλα τα προβλήματα χωρίς να παίρνουν δραματικές διαστάσεις (εκτός εξαιρέσεων φυσικά). Το σίγουρο είναι ότι ο δάσκαλος γνωρίζει το προφίλ κάθε μαθητή του καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον, οπότε και ο γονέας θα πρέπει να τον εμπιστευτεί περισσότερο.
-Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ένας χαρισματικός δάσκαλος;
Οι πιο κατάλληλοι για να σας απαντήσουν σ’ αυτή την ερώτηση, πιστεύω είναι ..οι μαθητές! Τα παιδιά έχουν ένστικτο. Πάντως νομίζω ότι θα ήθελαν τον δάσκαλό τους αυθεντικό, ειλικρινή, με τα ελαττώματά του. Να μπορεί να μπαίνει στη θέση τους και να τα καταλαβαίνει, να τα βοηθά να εξελιχθούν έστω κι αν χρειαστεί να τα μαλώσει. Να τα αγαπά, να τους βάζει όρια όταν και όπου πρέπει ,να δημιουργεί στιγμές ομαδικής επιτυχίας κι ευτυχίας μέσα στον διδακτικό του χώρο και χρόνο. Σε συνεργασία με τους γονείς να δείχνει τον δρόμο της εξέλιξης στον κάθε μαθητή, θεωρώντας τον ξεχωριστό, μοναδικό. Να δίνει ευκαιρίες στα παιδιά να βγαίνουν έξω από τα στενά όρια της σχολικής τάξης, να αναλαμβάνουν δράση αποκτώντας τα εφόδια ενός μελλοντικού κριτικά σκεπτόμενου πολίτη. Να δημιουργεί συνθήκες ώστε τα παιδιά να έχουν λόγο να προσπαθούν για την ατομική τους βελτίωση, βγάζοντας από μέσα τους ό,τι πιο όμορφο διαθέτουν. Και πάντα να χαμογελά!!
-Πιστεύετε ότι είναι αποτελεσματικό το παραδοσιακό άκαμπτο μοντέλο διδασκαλίας που θέλει τους μαθητές παθητικούς δέκτες της γνώσης;
Οι μαθητές θα πρέπει να χρησιμοποιούν τις γνώσεις που αποκτούν μέσα στην σχολική τάξη δημιουργικά ,ώστε να συμμετέχουν ενεργά στην σχολική κι ευρύτερη κοινωνία τους, σύμφωνα με το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών. Βασική μου επιδίωξη είναι η ενεργητική συμμετοχή κάθε παιδιού στις δραστηριότητες της σχολικής ζωής μέσα από πολλές ομαδικές εργασίες μέσα στην τάξη, δρώμενα, έρευνες και μελέτες σε θεματικά πεδία που έχουν σχέση με την τοπική ιστορία, το περιβάλλον ,τον εθελοντισμό. Όλα αυτά βέβαια υλοποιούνται με διάχυση σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα, διαθεματικά, όπως ορίζει και το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών και πάντα με καλή διάθεση και την στήριξη των γονέων!!
-Πώς αντιμετωπίζετε τα λάθη τους, δίνετε από εσάς το κίνητρο τα λάθη τους να γίνουν ευκαιρία για μάθηση;
Όλοι γνωρίζουμε ότι τα παιδιά μαθαίνουν από τους ενήλικες μιμούμενα την συμπεριφορά τους. Η ύπαρξη των κανόνων είναι αναγκαία για την σωστή κι αποτελεσματική λειτουργία της παιδαγωγικής διαδικασίας. Όμως όπως οι ενήλικες μπορεί να κάνουν ένα λάθος, έτσι κι εκείνα. Τα παιδιά μέσα στο σχολείο προετοιμάζονται για τη ζωή. Αν κάνουν ένα λάθος καλό είναι να τους δώσουμε μια ευκαιρία να επανορθώσουν. Ας είμαστε ειλικρινείς και τίμιοι. Και ποιος δεν κάνει λάθος; Πώς θα έχουν όρεξη να μελετήσουν, να τολμήσουν να ξαναπούν τη γνώμη τους αν δεν τους δώσουμε εμείς το κίνητρο; Ας μετατρέψουμε κάθε λάθος σε μια ευκαιρία για μάθηση! Η επιτυχία δε βασίζεται μόνο στην αυστηρή τήρηση των κανόνων(κατά τη γνώμη μου) αλλά στην συνεχή προσπάθεια για βελτίωση. Εκεί πρέπει να δίνουμε σημασία. Με την κατάλληλη ενθάρρυνση κι ενίσχυση της θετικής συμπεριφοράς, οι μαθητές μας θα έχουν έναν λόγο να προσπαθήσουν να γίνουν καλύτεροι.
-Ζούμε πρωτόγνωρες καταστάσεις λόγω της πανδημίας. Είστε υπέρ του ανοίγματος των δημοτικών σχολείων τον Ιούνιο;
Ειλικρινά αυτό είναι κάτι στο οποίο εγώ δεν μπορώ να δώσω απάντηση. Σίγουρα είναι πιο επιθυμητό για έναν εκπαιδευτικό Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης να βρίσκεται στον φυσικό του χώρο, μια που η ηλικία των μαθητών απαιτεί τη δια ζώσης αλληλεπίδραση και τη βιωματική προσέγγιση της μαθησιακής διαδικασίας.. Όμως προέχει η ασφάλεια των παιδιών και των ανθρώπων του κοντινού περιβάλλοντος όλων μας, οπότε πιστεύω ότι καλό είναι να συμπορευτούμε με τις οδηγίες και τις συμβουλές των ειδικών επιστημόνων και των αρμόδιων φορέων.
–H προ κορωναιού εποχή που ζούσαμε δεν υπάρχει μας τονίζουν κάθε ώρα και στιγμή. Σας φοβίζει η νέα πραγματικότητα στην τάξη;
Σίγουρα θα βρεθούμε μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα, αλλά κάθε αλλαγή έχει και τα θετικά της. Φιλοσοφία μου είναι ότι πρέπει να βοηθάμε τους μαθητές μας να αξιοποιούν τα ταλέντα τους και να προσπαθούν να διαχειρίζονται τις δυσκολίες που προκύπτουν στη ζωή τους, στην καθημερινότητά τους. Έτσι σιγά σιγά θα προσπαθούν να ξεπερνούν κάθε εμπόδιο, πιστεύοντας όλο και περισσότερο στον εαυτό τους. Δε χρειάζεται λοιπόν να δούμε με φόβο τη νέα πραγματικότητα. Είναι μια πρόκληση, είναι μια ευκαιρία που θα μας ωθήσει να δουλέψουμε ακόμη περισσότερο με τα παιδιά την ανάπτυξη των ατομικών και των κοινωνικών τους δεξιοτήτων. Το σχολείο εξάλλου ήταν και είναι ένας διαρκώς εξελισσόμενος οργανισμός.
-Πώς θα μεταδώσετε στα παιδιά ότι το συναίσθημα και οι εκδηλώσεις αγάπης (αγκαλιές, φιλιά) δεν θα είναι πια αποτυπωμένα στον σχολικό τους χάρτη και πόσο σκληρό μπορεί να είναι αυτό για την ψυχολογία ενός παιδιού;
Αρχικά θα πρέπει να εξηγήσουμε με απλό και κατανοητό τρόπο την αναγκαιότητα του νέου τρόπου ζωής, οπότε και των νέων σχολικών κανόνων. Η εκδήλωση της αγάπης μπορεί να πραγματοποιηθεί και με άλλους τρόπους: μ’ένα χαμόγελο, με μια ζεστή κουβέντα, με μια φιλοφρόνηση, με μια ζωγραφιά… Τα παιδιά ίσως να δυσκολευτούν να το καταλάβουν (ειδικά οι μαθητές των μικρότερων τάξεων) και μπορεί να χρειαστεί να γίνουμε αυστηροί μαζί τους προκειμένου να μην κινδυνεύουν. Ίσως και να θυμώσουν μαζί μας. Είμαι βέβαιη όμως ότι θα βρούμε τρόπο να δείξουμε την αγάπη μας «εξ αποστάσεως». Η αγάπη σίγουρα θα δείξει τον δρόμο.
–Tέλος, ποιο μήνυμα αισιοδοξίας θα στέλνατε στους μαθητές σας;
Όποια δυσκολία κι αν συναντάμε στη ζωή μας, σημασία έχει να παλεύουμε να την ξεπεράσουμε. Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, μεγαλύτερη αξία έχει ο αγώνας (αυτό εξάλλου για μένα είναι η αριστεία). Μέσα από κάθε αλλαγή ανακαλύπτουμε στον εαυτό μας δυνατότητες και αντοχές, που δεν ξέραμε καν ότι υπήρχαν. Γινόμαστε πιο ευέλικτοι, ευρηματικοί, επίμονοι, μαχητές στην προσπάθειά μας να ξεπεράσουμε τα εμπόδια. Έτσι ενισχύουμε την πίστη στον εαυτό μας και προχωράμε μπροστά!!
